Tılıç’ın yazısı:
“Okuduysanız, başlığın dün B. Forta’nın Ç. Çeviren’le yaptığı söyleşiden geldiğini anlamışsınızdır. Forta’nın tümüne katıldığım değerlendirmelerini özetleyecek değilim. Okumadıysanız, kesinlikle dönüp okuyun.
O röportajı gördüğümde; siyasal sistemi kısmen bize emsal kavramlarla “yarı-otoriter” yahut “kısmen özgür” olarak tanımlanan ve 2000’lerin sonundan beri “demokratik gerileme” sürecinde görülen Bangladeş’te solun haliyle ilgili (Devrimcilerden Vizyonsuz Partilere: Bangladeş’te Sol Politika) bir makale okuyordum.
“Sol yeni bir yol açmalı” saptaması o kadar yaygın ki. Sanırım Batı’daki tartışmaları yakından izliyor ancak daha fazla ders çıkarabileceğimiz Müslüman ülkelere biraz uzak kalıyoruz.
Türkiye’ye ait birkaç sefer yazdığım bir saptamayı tekrarlamama müsaade verin: CHP de dâhil, solun bir bölümünün bir başkasını küçülterek büyüyebileceğine inanmıyorum. Öncelikle daima birlikte solun genelinin içinde serpilip gelişeceği bir atmosfer yaratmamız gerek.
Ancak, bunun yolu sosyalistlerin farklı “zorunluluklar”la kendi dışlarındaki partilerin içine girmelerinden geçmiyor. Bangladeş’ten de misal tahliller görünce buna daha fazla ikna oluyorsunuz:
“Tarihsel olarak sol partiler, daha ana akım partiler aracılığıyla siyaset yaparak otoriter yöneticilerin gazabından kaçınmışlardır. … lakin bu strateji birebir vakitte sol partilerin ana akımların gölgesi altında kaldıkları manasına da geliyor. … (Bu) siyasetin birtakım yararları ve yararları var. Bu yarar ve karları kaybetme kaygısıyla, (solcular) bazen baskı ve adaletsizliğe karşı ve maddelerin değiştirilmesi lehine konuşurken daha yumuşak bir yaklaşım benimserler. … Bu oportünizm nedeniyle bazen alanda, parlamento içinde ve dışında, sokakta kendilerinden beklendiği kadar etkin olamıyorlar.”
Dakka Üniversitesi öğrencileriyle yapılan görüşmeler ve bir küme uzmanın görüşüne dayanılarak yazılan makalede, Bangladeş’te solun başarısı ve kitle mobilizasyonu engelleyen ideolojik ve örgütsel zorluklar olarak; “solcuların ‘elitist’ ve ‘ateist’ olarak tanınmaları, sivil toplum ağlarına dâhil olamamaları ve parti içi çekişmeler” sayılıyordu.
Dakka Üniversitesi’nden bir iktisat profesörü, solcuların alternatif bir siyasi güç olarak ortaya çıkamamasının arkasındaki en büyük nedenlerden birinin rahat ortamlarından ihtilal hakkında ahkâm kesmeleri olduğunu söylüyor ve gündelik hayatlarında “Fedakârlık yapamıyorlar” diyordu: “Zihniyet şu haldedir: ‘İnançlarımdan ödün vermeyeceğim ancak davam için de fedakârlık yapmayacağım. … kadro elbiseyi (yani üst sınıf seçkin statüsü ve konforunu) geride bırakıp altı ay boyunca Bangladeş’i bir uçtan öteki uca keşfetmek üzere bir taahhüt yoktur.”
Yok olduğu söylenen bir tıp 80-öncesi Türkiye’de devrimcilerin mahalle ve gecekondu çalışmaları aslında.
Bangladeş solunun kıymetli bir sorunu da (ne kadar tanıdık); “ideolojilerine sadık kalmak ile hâkim dini hassasiyetleri rencide etmekten kaçınmak ortasında bir denge” bulmak. (Bu noktada biraz CHP akla geliyor.) O hassasiyetlere sesleneceğiz diye, “siyasi konuşmalarda İslami metinlere atıfta bulunmak üzere kamusal dindarlık gösterileri”, tam bilakis “dini kendi çıkarlarına hizmet etmek için kullanmaya çalışanlar” olarak görülmelerine yol açmış.
Bölünmüş ve modüllü halleri ile demokrasi ve insan hakları konusunda benzeri tasalar taşıyan sivil toplum ağlarıyla iş birliği yapmayıp çatışmaları da Bangladeş solunun kıymetli sıkıntıları ortasında sayılmış.
Durum orada da pek parlak değil ve onlar da “Yeni bir yol açmalı” diyorlar. Bir eski tüfeğin tavsiyesi de hayli tanıdık: Toplumsal sıkıntılara odaklan ve “Örgütlen! Örgütlen! Örgütlen!”
BÜLENT FORTA: SOL YENİ BİR YOL AÇMALI
BirGün Gazetesi’nden Çevrim Çeviren’e konuşan Forta’nın söylediklerinden öne çıkanlar şöyle:
“SONUCU BEKLİYORDUK”
Türkiye’deki herkes üzere bütün anket sonuçlarının verdiği sayılara baktığımda yani evet, gidiyorlar herhalde diye düşündüğüm vakitler da oldu. Fakat bence, sonucu bekliyorduk; ‘beklemiyorduk’tan daha fazla bu politik tespitin kendisi kıymetliydi. Bunlar çok kolaylıkla gitmeyecekler ve gitmiş olsalar dahi elde etmiş oldukları mevzileri ortadan kaldırabilmek, bu tahribatı engelleyebilmek için yeni bir gayret süreci gereklidir tespitimiz vardı. Bence temel olan, bizi, Türkiye’de solun çeşitli kısımlarını ayıran şey bu ikazları yapmamız bu türlü bakmamızdı. Fakat sonuç olarak, Türkiye’nin büyük siyasal dizilişinde kıymetli bir toplumsal güç oluşturamadığımız için yalnızca fikirsel seviyede tabir edilen ve kısmen sonucu değiştirmeyen bir yanı oldu bunun.
“SOL NEDEN TESİRLİ BİR GÜÇ OLAMADI”
Aslında sorulması gereken soru bu natürel. Bugün üzerine düşünmemiz gereken şey, solun bütün kesitleri olarak, CHP’den HDP’ye, TİP’ten, TKP’den SOL Parti’ye kadar şapkayı önümüze koyup bu sorunun yanıtını düşünmek zorundayız. Bu karşılığın en değerli noktası bir eleştirel yine inşa olmalı. Yani, biz kendimizin özeleştirisini yapmadan, kendimizi bu etkisizliğimizi nasıl gidereceğimiz konusunda esaslı bir dönüşüme uğratmadan Türkiye’nin önünde demokratik bir seçenek bence yok.
“ÖZELEŞTİREL SÜREÇ BAŞLADI”
Seçim sonuçları sarsıntı yarattı. Soldaki bütün siyasi partiler, CHP, HDP, Yeşil Sol ya da Emek Partisi’nin içinde özeleştirel süreç başladı. Hatta seçimde kısmen başarılı olduğu söylenebilecek, yadsınamayacak bir oy alan TİP’in içinde bile, artık ne olacak cinsinden bir kıymetlendirme kelam konusu. Bu kaostan kesinlikle bir yenilenme çıkar, bu özeleştiriden kesinlikle direkt bir sonuç çıkar diye düşünmek mümkün değil. Fakat seçim hezimeti bu türlü bir şeyi ateşledi. Bunu becerebilenler yeni devrin siyasal aktörleri olmaya hak kazanır. Beceremeyenler ise bu etkisizlikle bir kenar süsü olarak siyasette var olmaya devam ederler.
“HER ŞEY SEÇİM ANINA VE SANDIK GÜVENLİĞİNE İNDİRGENDİ”
Birincisi, bu seçimlerin en temel sorunu -solu da körelten kısmı bence- ne kadar milletvekili çıkartacağız sorusu üzerinde kümelenmesi. Siyaseti yalnızca bir matematiğe indirgeyen ve yalnızca matematiksel olarak milletvekili sayılarına odaklı davranmak bence solu sığlaştırdı. Sola oy verebilecek yüzlerce insan stratejik oy kullandı. ”Gitsinler” diye, iki milletvekili oradan eksik çıkar diye ya da ‘barajı aşamazlar bunlara vermeyelim’ diye oy kullandı. Yani kriter büsbütün çıkartılacak milletvekili sayısına ve parlamentoda nasıl temsil edileceğine odaklandı. CHP’nin bütün sağ partilerle kurduğu ittifakın temeli de buydu. TİP’le HDP ortasındaki ittifakın temeli de. Bütün kurgu ve motivasyon bunun üzerineydi. Bu nedenle iktidarın kimi atılımları de görülemedi.
Aslında seçim sandığa gitmeden evvelki süreçte kesim parça kaybedildi. Yani iktidarın attığı her adım aslında bizi antidemokratik bir seçime sürüklüyordu. Seçim sistemi değiştirildi, Doğal Hakim prensibi kalktı, YSK kuralları değişti. En kıymetlisi ittifak kurabilecek ya da aday olabilecek kesitler -Demirtaş, İmamoğlu gibi- acayip davalarla devre dışı bırakıldı. HDP’nin üzerinde kapatma baskısı oluşturuldu. Bütün takımları tutuklandı.
Sonuçta ‘kaç milletvekili çıkartırız’a indirgenen bir siyasete sıkışıldı. Her şey seçim anına ve sandık güvenliğine indirgendi.
Seçimlerde yüzde 90’a yakın bir iştirak oldu aslında fakat bu bir demokrasiyi göstermiyor. Seçimde oy kullanmanın dışındaki siyasetin ortadan kalktığını gösteriyor. Hâlbuki sol, temel olarak siyaseti toplumun bütün kısımlarında yapabilen, bayan direnişlerinde, sendikalarda, fabrikalarda, üniversitelerde özetle bütün toplumsal hayatta siyaset yapan, siyasetin toplumsallaştığı bir gelenekten geliyor. 12 Eylül’den beri siyasetin toplumsallaşması ve sıradan insanların siyaseti yapar hale gelmesi bir özne olarak kendilerine kurgulamaları adım adım tasfiye edildi. Siyaset bizim için artık Halk TV’den seyrettiğimiz seyirlik bir oyun haline geldi. Onun dışında toplumun hiçbir katmanında televizyonda yorumları seyretmenin dışında siyasi bir çalışma, bir siyaset yok, kitle çalışması yok. Solun kaybettiği yer bence buydu ve bu işin yalnızca ve yalnızca parlamento seviyesinde var olması birebir vakitte bir seçim başarısızlığının siyasal bir başarısızlık olarak da okunmasına neden oldu.
HDP ile TİP ortasındaki ilgiyi düşünelim. Aslında Kürt hareketinin yıllardır Türkiye soluyla kurduğu ilginin sağlıksızlığı üzerine çeşitli tenkitler getirdik. Diyorduk ki, ‘bir sol küme temsili üzerinden yalnızca parlamentoda o kümeye iki milletvekili bu kümeye bir milletvekili verme siyaseti hakikat değil’. Bu bir yandan Kürt hareketinin “hami” üzere davranmasına yol açıyor, başka yandan da sol kümeleri toplumsal çabadan uzaklaştıran bir kolaycılık sağlıyor. Türkiye’de lakin bağımsız sol sosyalist bir hareketin gelişmesi Kürt sıkıntısının tahliline katkı yapar diye düşünüyorduk. Lakin HDP ve HDP’nin kültürü biraz da solun bütününü kendi önceliklerine eklemlemekti. Bu birçok kitle örgütünün kendi özgünlüklerinden uzaklaşmasına ve güç kaybetmesine yol açtı. Ayrıyeten Türkiye’deki mevcut sol siyasi kümelerin birçoğunun HDP siyasetleri içerisinde erimesine neden oldu. Bu ne Kürt hareketine bir yarar sağladı ne Türkiye sol hareketine.
Bu seçimlerde bu durum sürdürülemez hale geldi. TİP gibi bir parti çıktı, tanınan kitle dayanağı aldığı andan itibaren HDP hegemonyası zayıfladığı için TİP büyük bir salvoyla karşılaştı. TİP de güya HDP hiç ortada yokmuş, bütün bu muvaffakiyet kendilerininmiş üzere davrandıkları için bu sefer çok önemli bir karşı karşıya geliş ortaya çıktı. Aslında bu sevinilecek bir durum değil. Kürt hareketi Türkiye’de değerli bir demokratikleşme tabanı. Birebir vakitte da sosyalist hareket gelişmediği surece toplumun bütün gericiliğiyle tek başına çaba etmek zorunda kalan bir siyasi harekete dönüşüyor.