Anayasa Mahkemesi, Rekabet Heyetinin 2009’da Ford’da yaptığı aramayla konut dokunulmazlığının ihlal edildiğine hükmetti.
Resmi Gazete’de yayımlanan karara nazaran, 2009’da binek ve hafif ticari araçlardaki özel tüketim vergisi oranının indirilmesinin akabinde Rekabet Kurumuna araba üreticilerinin ortak hareket ederek araba arzını kısıtladığına yönelik şikayette bulunuldu.
Bunun üzerine Konsey tarafından başlatılan ön araştırma kapsamında rekabet uzmanları, öteki müteşebbislerle birlikte Ford’un Kocaeli’nin Gölcük ilçesindeki adresinde yerinde inceleme yaptı. İncelemede şirket işçisinin bilgisayarlarından temin edilen elektronik postalardan oluşan evraklar teslim alındı.
Ön araştırma sonucu düzenlenen rapor kapsamında Heyet, Ford’un da ortalarında bulunduğu teşebbüsler hakkında soruşturma açılmasına karar verdi.
KURULDAN CEZA KARARI ÇIKTI
Rekabet Kurumu raportörlerince yapılan soruşturma sonucunda düzenlenen raporda, Ford’un da ortalarında bulunduğu müteşebbislerin 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un 4’üncü unsurunu ihlal eder nitelikte hareketlerde bulunduğu sonucuna ulaştı. Şura, Ford hakkında idari para cezası uygulanmasına karar verdi.
CEZA AYM’YE TAŞINDI
Ford, cezaya yönelik Danıştay 13. Dairesinde dava açtı. Daire davanın reddine karar verdi. Bunun üzerine Ford, kararı Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna taşıdı. Temyiz müracaatının akabinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu kararı onadı.
Yargısal süreçlerin akabinde Ford Otomotiv Sanayi Anonim Şirketi, kimi hak ihlallerinin oluştuğunu öne sürerek Anayasa Mahkemesine başvurdu.
Hakim kararı olmadan iş yerinde yapılan arama nedeniyle konut dokunulmazlığının ihlal edildiğine hükmeden Yüksek Mahkeme, ayrıyeten yargısal süreçler kapsamında da makul müddette yargılanma hakkının ihlal edildiğine karar verdi.
GEREKÇELİ KARAR
Gerekçede, konut kavramının çoklukla özel ömrün ve aile hayatının geliştiği maddi olarak belirlenmiş yer olarak tanımlandığı lakin iş yerlerini de kapsadığı belirtildi.
Rekabet uzmanlarınca müracaatçının iş yerinde 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un 15’inci hususu uyarınca inceleme yapıldığı aktarılan münasebette, kelam konusu husustaki “yerinde inceleme”nin Heyet yetkililerinin teşebbüslerin yahut teşebbüs birliklerinin iş yerlerine giderek mahallinde inceleme yapması olduğu vurgulandı.
Gerekçede, Kanun’un 15. unsurunda sayılan yetkiler gözetildiğinde yerinde incelemenin teşebbüsün idare işlerini yürüttüğü merkez, şube ve tesislerinde yapılan bir faaliyet olduğu aktarıldı.
Teşebbüslerin idare işlerinin yürütüldüğü kısımlar ile çalışma odaları üzere herkesin serbestçe giremediği alanların konut sayılacağı konusunda tereddüt bulunmadığının altı çizilen münasebette, “Şirket yetkililerinin bilgisayarlarından evrak temin edildiği hususu da gözetildiğinde müracaatçının iş yerinde yapılan incelemenin konut dokunulmazlığı hakkına müdahale teşkil ettiği değerlendirilmiştir.” tespiti yapıldı.
“İHLALE YOL AÇAN KANUN KARARININ GÖZDEN GEÇİRİLMESİ GEREKMEKTEDİR”
Gerekçede, şunlar kaydedildi:
“Anayasa’nın 21. unsurunun birinci fıkrasının ikinci cümlesinde, yordamına nazaran verilmiş hakim kararı olmadıkça kimsenin konutuna girilemeyeceği, konutunda arama yapılamayacağı, buradaki eşyaya el konulamayacağı belirtilmiştir. Tıpkı fıkrada, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde ise direkt hakim kararı yerine kanunla yetkili kılınmış mercinin yazılı buyruğunun kâfi görülebileceği söz edilmiştir. 4054 sayılı Kanun’un 15. hususu incelendiğinde rekabet uzmanlarının yerinde inceleme yapabilmesinin kural olarak hakim kararına bağlı kılınmadığı görülmektedir. Yerinde inceleme, çoğunlukla müteşebbislerin herkese açık olan tesislerinde değil Anayasa’nın 21. hususu uyarınca konut kapsamında bedellendirilen merkez, şube ve tesislerinde yapılan bir faaliyettir. Münasebetiyle kural, rekabet uzmanlarına hakim kararı olmadan da konut sayılan alanlara girebilme yetkisi tanımaktadır.”
Öte yandan 4054 sayılı Kanun’un 15. hususunda yerinde incelemenin Şura kararıyla yapılabileceği anlaşılmakta ise de yerinde incelemenin Şuranın buyruğuyla yapılmasının gecikmesinde sakınca bulunan hallerle hudutlu kılınmadığı aktarılan münasebette, şu değerlendirmeye yer verildi:
“Anayasa’nın 21. hususunun birinci fıkrasında gecikmesinde sakınca bulunan hallerde direkt hakim kararı yerine kanunla yetkili kılınmış mercinin yazılı buyruğunun kâfi görülebileceği belirtilmiştir. Şuranın buyruğuyla yerinde inceleme yapılabilmesini gecikmesinde sakınca bulunan hallerle sonlu kılmayan düzenlemenin Anayasa’nın 21. hususuna uygun olmadığı kanaatine varılmıştır. Öte yandan, bir an için Heyetin yerinde inceleme yapılması kararının gecikmesinde sakınca bulunan hallere münhasır olduğu kabul edilse bile Heyet kararının 24 saat içinde misyonlu hakimin onayına sunulması zorunluluğunun bulunmaması da Anayasa’nın 21. hususundaki ek garantiyle uyumlu değildir. Somut olayda müracaatçının yerinde incelemeye yönelik olarak rastgele bir engelleme teşebbüsünde bulunmamış olması sebebiyle hakim kararı gerekmeksizin müracaatçının iş yerinde ‘yerinde inceleme’ yapılmıştır. 4054 sayılı Kanun’un 15. unsuruna uygun olduğu anlaşılan bu uygulamanın Anayasa’nın 21. unsurunun birinci fıkrasının ikinci cümlesindeki garantiyi ihlal ettiği açıktır. Müracaatçının konut dokunulmazlığı hakkına yapılan müdahalenin Anayasa’nın 21. hususunun birinci fıkrasının ikinci cümlesine karşıt olduğu, konut dokunulmazlığı hakkının ihlal edildiği kanaatine varılmıştır.”
“Yeni ihlallerin önüne geçilebilmesi için ihlale yol açan kanun kararının gözden geçirilmesi gerekmektedir.” sözüne yer verilen münasebette, kişisel müracaatın emeli ve fonksiyonuna de uygun olarak kararın bir örneğinin bilgi ve takdiri için yasama organına gönderilmesi gerektiği kaydedildi.